Achtergrondinformatie PsychoSociale Arbeidsbelasting
Psychosociale arbeidsbelasting (PSA) is een relatief nieuw begrip. Het werd geïntroduceerd in de Arbowet die per 1 januari 2007 is ingegaan. Voorheen werd gesproken over welzijn. In de (vernieuwde) Arbowet werden werkgevers verplicht om PSA te voorkomen en medewerkers hiertegen te beschermen. Onder het begrip PSA vallen alle factoren die bij het werk stress veroorzaken, zoals agressie en geweld, seksuele intimidatie, pesten, discriminatie en werkdruk. Als PSA lang genoeg blijft bestaan, kan dit leiden tot werkstress. Werkstress kan, als het lang genoeg genegeerd wordt, leiden tot ziekte. Voorbeelden hiervan zijn overspannenheid, depressiviteit en burn-out. Daarnaast kunnen ook niet psychische klachten optreden zoals hart- en vaatziekten, infectieziekten en aandoeningen aan het bewegingsapparaat zoals KANS/RSI.

Een derde van het werkgerelateerde ziekteverzuim is gerelateerd aan PSA. In 2013 was in bijna 50% van de gevallen een psychische stoornis de oorzaak van arbeidsongeschiktheid (tegen ruim 30% in 1998). Werkgebonden psychische aandoeningen vormen bovendien de meest voorkomende beroepsziekte. Preventie van uitval door ziekte in verband met PSA levert een belangrijke bijdrage aan de duurzame inzetbaarheid van medewerkers. 

Overspannenheid impliceert dat er geen energiereserve meer aanwezig is. Overspannen mensen zijn vaak chronisch moe, gespannen, prikkelbaar, emotioneel labiel, hebben concentratieproblemen en slapen soms slecht. Het is het gevolg van een verstoord evenwicht tussen zaken die stress opleveren en het vermogen deze stress te verwerken. Burn-out wordt veroorzaakt door een zeer langdurige (soms wel jarenlange) blootstelling aan te hoge werkstressoren, wat uiteindelijk een kloof veroorzaakt in de taakopdracht, de werkmotivatie en de arbeidssatisfactie. Burn-out en overspannenheid staan bovenaan in de lijst van beroepsziekten: het betreft 81% van de gerapporteerde psychische aandoeningen. Beide aandoeningen gaan vaak gepaard met langdurig ziekteverzuim.

Oorzaken– Werkgebonden risico’s die overspannenheid en burn-out kunnen veroorzaken, zijn onder meer:
• hoge werkdruk;
• grote emotionele belasting;
• gebrek aan regelmogelijkheden (het werk niet zelf kunnen indelen);
• toekomst onzekerheid;
• arbeidsconflicten;
• werktijden;
• ingrijpende gebeurtenissen op het werk of thuis; en
• moeilijk te combineren taken thuis en op het werk.

Preventie
Recent is door bedrijfsarts en A&O deskundige Jurriaan Blekemolen aan het Coronel Instituut van het AMC een wetenschappelijk onderzoek gestart op de toepassing van preventieve instrumenten bij het voorkomen van gevolgen van Psychosociale Arbeidsbelasting. Door middel van literatuuronderzoek is vastgesteld welke vragenlijsten het meest gevoelig zijn op de eerste gevolgen van Psychosociale Arbeidsbelasting in beeld te brengen. Dat betreft de herstelbehoefte schaal uit de Vragenlijst Beleving en Beoordeling van de Arbeid, de verkorte 4 Dimensionele Klachtenlijst, de stressmodule uit de Depression Anxiety Stress Scale, de Utrechtse burnout schaal en de schokverwerkingslijst gericht op ingrijpende gebeurtenissen.

Uit de eerste resultaten van dit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de groep medewerkers die risico lopen aanzienlijk groter is dan we in eerder Preventief Medisch Onderzoek hadden vastgesteld. Met andere woorden: door de toepassing van de gevoelige vragenlijsten zien we de groep medewerkers die risico lopen stijgen van 12% naar ruim 32%. Uit de spreekuren die met deze groep medewerkers is gedaan blijkt dat ruim 20% geholpen kan worden met een interventie zoals coaching of psychologische hulpverlening. Ook blijkt dat voor veel van deze medewerkers ongunstige arbeidsomstandigheden de belangrijkste factor in het ontstaan van hun klachten vormen.

Nu al stellen we vast dat het op een relatief eenvoudige manier mogelijk is om in een preventieve fase medewerkers die risico lopen in beeld te krijgen. Het probleem van medewerkers die uiteindelijk overspannen worden of een burn-out krijgen is dat ze vaak lange tijd zelf niet door hebben dat het niet goed met ze gaat. Juist in die fase is met een goede aanpak de weg terug naar herstel van de persoonlijke balans te realiseren en wordt langdurig verzuim voorkomen. De deelnemerstevredenheid die hierbij gemeten is, ligt op een hoog niveau (95%).